Zo werkt de nieuwe Wmo

De nieuwe Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) is naar de Eerste Kamer. Deze krijgt een handige leeswijzer mee, die u hier vindt. Hieronder zet ik de belangrijkste punten op een rij, in relatie tot de andere wetten die straks oplossingen moeten bieden voor (participatie)problemen binnen het ‘sociale domein’.

Herzieningen om langer thuis te kunnen wonen

Het wetsvoorstel maakt onderdeel uit van de herziening langdurige zorg, samen met de Jeugdwet, Participatiewet, Wet Langdurige zorg (Wlz) en de Zorgverzekeringswet (Zvw). Een handige infografic van Vilans maakt het inzichtelijk. Doel van de herziening is dat mensen zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen met hulp van hun naasten en minder afhankelijk zijn van professionele- en overheidszorg. Een ander doel is het beschikbaar houden van kwalitatief goede zorg voor iedereen die dat nodig heeft, waarvoor bezuinigd moet worden omdat de vraag toeneemt de komende jaren.

Wmo voor iedere burger met een ondersteuningsvraag

De Wmo is er voor iedere burger. Gemeenten worden verantwoordelijk voor de ondersteuning waardoor hun burgers -waaronder diegenen met een beperking- kunnen deelnemen aan het maatschappelijk verkeer. Daarnaast bieden zij ondersteuning bij het voeren van een huishouding en de algemene dagelijkse levensverrichtingen. Dit laatste doen ze alleen als er geen sprake is van verpleging of een risico daarop. Het gaat om het behouden en vergroten van de participatie van elkaar. De gemeenten gaan straks ook over het beschermd wonen gericht op participatie en opvang, waarbij geen sprake is van behandeling.

Oplossingen voor participatieproblemen

De compensatieplicht vervalt voor gemeenten. Zij gaan met de aanvrager en zijn naasten op zoek naar oplossingen voor participatieproblemen waarbij zij een resultaatverplichting heeft. Dit geldt bijvoorbeeld voor de volgende zaken:

adequate en gerichte ondersteuning voor mantelzorgers
onafhankelijk cliëntondersteuner naar keuze
toegankelijke samenleving met voorzieningen die participatie bevorderen, ook van mensen met een beperking
beleid gericht op preventie
kortdurend verblijf
vervoer
begeleiding/daginvulling
hulpmiddelen

Indien mogelijk betaalt de burger mee aan de geboden ondersteuning. Als dat niet kan dan is er een vangnet. In de toekomst kan de burger voor alle taken in het sociale domein een eigen bijdrage gaan betalen, dus ook voor de Jeugdzorg.

Aansluiting tussen zorg en ondersteuningsvragen

Als een burger zorg nodig heeft waarbij permanent toezicht nodig is of 24-uurszorg, dan regelt de Wlz dit. De gemeentelijke zorgplicht wordt dan overgenomen door het zorgkantoor. Wlz cliënten hebben recht op een integraal Wlz zorgpakket, thuis of in een instelling (verblijf). Als er in deze situatie woningaanpassingen nodig zijn, komen die voor rekening voor het zorgkantoor en niet voor de gemeente. De wet wordt hier nog op aangepast. Daarnaast kan een cliënt ook een beroep doen op de voorzieningen van de gemeente.

Overgangsrecht en invoeringstermijn

Het Kabinet stuurt aan op invoering van alle wetten per 2015 om op tijd de afgesproken bezuinigingen te kunnen realiseren. 2015 is een overgangsjaar, waarin clienten hun indicatie behouden. Wel kan het zijn dat de voorzieningen die toegankelijk zijn via de indicatie, veranderen. De gemeenten moeten namelijk de bezuiniging al direct per januari 2015 doorvoeren, net als de zorgkantoren. Gemeenten en zorgkantoren voeren al vanaf dit jaar en volgend jaar gesprekken met cliënten over de veranderingen en de herindicaties. Per 2016 zal de situatie dan echt veranderen. Voor de mensen die beschermd wonen worden aparte afspraken gemaakt, waarbij de termijn veel langer zullen zijn, tenminste 5 jaar.

De veranderingen in de nieuwe Wmo wet

Er zijn de nodige amendementen aangenomen die de Tweede Kamer heeft toegevoegd de wet. De belangrijkste hebben betrekking op:

Versterking positie van de mantelzorger. Het programma ‘In voor mantelzorgers’ gaat actief bijdragen aan het versterken van de positie van mantelzorgers in relatie tot de zorgaanbieders. Dit programma sluit nauw aan bij het programma In voor Zorg, wat een ondersteuningsprogramma is voor zorgaanbieders. Zij krijgen via dit programma ondersteuning bij de transities van zorg en ondersteuning
Versterking onafhankelijke cliëntondersteuning en –vertegenwoordiging en het betrekken van clienten bij de uitvoering van de wet
Versterken PGB
Expliciet maken van wat ‘kwaliteit’ is
In het beleidsplan moeten gemeenten bijzondere aandacht besteden aan preventie
Stimulans voor gemeenten om in gesprek te gaan met partijen over de manier waarop zij kunnen bijdragen aan zorg voor elkaar
Het wettelijk vastleggen van de samenwerking tussen gemeenten en verzekeraars

Wil je het precies weten, dan vindt je hier het complete overzicht van amendementen en moties van de Tweede Kamer bij de nieuwe Wmo.

Oog voor de burger, de democratische organisatie

Het is belangrijk dat er oog komt en blijft voor de burger, het individu, en dat zijn leefwereld het uitgangspunt is voor de uitvoering van alle spelregels. Veel moties en amendementen dragen daaraan bij. Eén van de zaken die van belang zijn voor burger is de manier waarop we het democratisch proces organiseren. Uit een recent onderzoek van Verwey Jonker blijkt namelijk dat de lokale horizontale verantwoording beter kan tussen burgers, instellingen en gemeenten. Burgers hebben onvoldoende positie is dit spel. Daarnaast is er het probleem van de regionalisering van beleid. Gemeenten moeten veel beleid in regionaal verband maken. Noch de gemeenteraad noch andere burgers zoals een Wmo-raad kunnen daar direct invloed uitoefenen op de besluitvorming. De Raad van Openbaar Bestuur gaat over dit vraagstuk adviseren voor het gehele sociale domein.

Handschoen voor de burger, Right to Challenge

De burger krijgt hij nu ook de mogelijkheid om de handschoen zelf op te pakken. Er komt een stimulans voor gemeenten om met de samenleving in gesprek te gaan over hoe burgers meer voor elkaar kunnen zorgen. Om hier achter te komen is het nodig om een dialoog te starten en te onderhouden tussen overheid en burger in de buurt zelf. Alleen dan komt er begrip en ruimte voor elkaar. Ruimte komt er ook voor burgers en hun initatieven, bijvoorbeeld door de mogelijk voor een ‘Right to Challenge’, een beproefd Engels burgerconcept. ‘Right to Challenge’ betekent dat buurtbewoners het recht hebben om aan te geven dat zij bepaalde publieke taken over willen nemen. Zij kunnen dan -naast aanbieders- bijvoorbeeld een aanbod doen voor het leveren van zorg in de buurt. De volgende stap zou dan ook het ‘Right to Bid’ kunnen zijn. Een buurt heeft dan het recht om een bod te doen op een gebouw of een stuk land dat een bepaalde waarde heeft voor de gemeenschap, zoals een café, een buurthuis, een park of een supermarkt, als deze op de markt komt. In Delft heeft de wijkondernemersvereniging samen met de lokale boer de kinderboerderij opgekocht, bijvoorbeeld. En in Amsterdam Oost start een burgerinitiatief met het opleiden van zorgbutlers die de buurtbewoners in de toekomst gaan verzorgen in het eigen huis in de buurt.

Kortom, kansen voor initiatief en vernieuwing in de buurten en wijken van Nederland. Wordt vervolgd, ook op dit blog!